روانشناس ابراهیم رجب پور

دید گاه ها و نظریه ها در مورد بهداشت روان

  ازنظر تاریخی کلیه دیدگاهها و نظریه های ارائه شده درمورد بهداشت روانی را می توان درسه گروه کلی جای داد.

اول ، دیدگاه هایی که به طورمستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر مدل پزشکی قرارداشت و دارند.این دسته از نظریات را می توان تحت عنوان کلی(دیدگاه گروهی) مطرح کرد .

   دوم ، نظریاتی که تحت تاثیر رویکرد انسان گرایی مطرح شده اند و اصولاٌ بر فردیت انسان تاکید می ورزند.این دسته از نظریات را می توان تحت عنوان کلی ( دیدگاه فردی ) مورد بررسی قرار داد.

   سوم ، نظریه هایی که کلاٌ جامعه و معضلات اجتماعی را مورد بررسی قرار داده اند و تحت عنوان کلی (دیدگاه اجتماعی ) قابل تجزیه و تحلیل هستند .

    دیدگاه گروهی شامل هسته اصلی نظریات مطرح در روانشناسی و روانپزشکی سنتی می شود . نظریه پردازی سنتی درباره شخصیت ، روان تحلیل گری و روش های سنجش ، در این گروه قرار می گیرد . برخی از پیش فرض ها عمده دیدگاه گروهی را می توان در چند مورد خلاصه کرد:

1_این که فرد بیمار ناتوان است و درمان بدون مداخله مستقیم وی امکان پذیر است.

2_این که بیماری های روانی و به طور کلی اکثر خصوصیات رفتاری و روانشناختی انسان مشخصاٌ قابل طبقه بندی است و در نتیجه بیماری ها و افراد مبتلا به بیماری را می توان در گروه های مشخص قرار داد.

3_چون که افراد را می توان در طبقات و دسته های مشترک قرار داد پس روش هایی که برای درمان یک بیماری خاص کاربرد دارد ، برای افراد مبتلا به آن بیماری نیز مشترک است .

4_هر چند ابعاد وجودی انسان به چند بعد جسمانی ، روانی و اجتماعی تقسیم می شود ولی تاکید اساسی بر بعد جسمانی است .  دیدگاه فردی در اصل به مخالفت دیدگاه گروهی بر خواسته است . دانشمندانی چون  مزلو و راجرز در پنجاه سال گذشته به فردیت انسان و نقش که خصوصیات منحصر به فرد انسان در شکل گیری معنای بیماری روانی ایفا می کنند تاکید ورزیده اند .

   این محققین اصرار دارند که اولاٌ انسان موجود ناتوانی نیست و قدرت تصمیم گیری و حق انتخاب در وی وجود دارد . اختلالات روانی به دلیل وجود ناتوانی یا ضعف در فرد نیست ، بلکه به دلیل نیازهای ارضاء نشده به وجود می آیند، ثانیاٌ ، پیروان دیدگاه فردی انسان را موجودی پویا و زندگی را هدفمند می بینند و اعتقاد دارند بیماری روانی واکنش فرد در مقابل باز داشته شدن از روند طبیعی رشد روانی و معنوی است .این در حالی است که تجربیات هر انسان منحصر به فرد است و طبقه بندی افراد بر حسب نوع بیماری ساده انگاری و نادیده گرفتن پیچیدگی ماهیت بشری محسوب     می شود در نتیجه باید تاکید به تجربیات منحصر به فرد انسان باشد و با توجه به نیازهای فردی برنامه ریزی شود .

   دیدگاه گروهی درباره تشخیص و درمان بیماری نمونه ای از فلسفه تاثیر بیولوژیک^[1] است .

   فلسفه ای که کاهش گرایی و در نتیجه مدل پزشکی از مشخصات و ویژگی های آن هستند ، معتقدند این دیدگاه عوامل فیزیکی و بیولوژیکی را پایه هستی بشر می دانند و معتقدند که کلیه حالات ذهنی و فکری بشری زیر بنای ملکولی و سلولی دارد .

 پیروان دیدگاه اجتماعی مانند لینگ² تحت تاثیر نهفته های ضد روانپزشکی³ با دیدگاه گروهی چنان شدید به مخالفت بر خاستند که اصلاٌ بیماری روانی را یک نابهنجاری قلمداد نمی کنند . و جامعه را بیمار و نابهنجار می بینند . این محققین بیشتر طرفدار فلسفه تاثیر فرهنگی1هستند، فلسفه ای علمی یا سیاسی که تفکر تاثیرات فیزیکی در بیماری روانی را رد می کند و بیماری را تنها یک بر چسب اجتماعی قبول دارد .برای مثال ، اسکیزوفرنی را یک بیماری با ماهیت مستقل در فرد نمی انگارد بلکه آن را یک تعریف اجتماعی فرهنگی یا حتی سیاسی قلمداد می کند . لینگ روانپزشک اسکاتلندی در کتاب خویشتن از هم گسیخته نیز اسکیزوفرنی را مجموعه ای از واکنش های طبیعی انسان نسبت به جامعه ای متعارض و بیمار می پندارد (راجرز،1980). 

گرد آورنده : ابراهیم رجب پور

منبع_ راجرز(1980) _ترجمه شهیدی . شهریار و حمدیه . مصطفی ، اصول و مبانی بهداشت روانی، موسسه انتشارات دانشگاه تهران ،1381.